Орта Азия елдері. Кавказ елдері

Өзбекстан Еуразия материгінің орталығында, мұхиттардан шалғайда, Сырдария мен Амудария өзендері аралығында орналасқан ел. Ауданы 448,9 мың шаршы шақырым, халқының саны 27 млн адамды құрайды.

Өзбекстанның агроөнеркәсіптік кешенінің басты саласы мақта өсіру болып табылады. Өзбекстан мақта өсіруден дүниежүзі бойынша өзіндік орны бар мемлекет. Өзбекстанда жылына 4 млн т мақта жиналады және оның басым бөлігі сыртқа шығарылады.

Өзбекстанда жергілікті газ өнеркәсібімен қатар, мұнай өнеркәсібі дамыған. Мұнда Ферғана аңғарынан өндірілетін мұнайға негізделіп, Ферғана мұнай өңдеу зауыты жұмыс істейді.

Химия өнеркәсібі ауылшаруашылығына қажетті минералды тыңайтқыштар өндіруге маманданған. Шыршық, Навои қалаларында азот тыңайтқышын өндіретін зауыт жұмыс істейді.

Өзбекстанның ежелден келе жатқан шаруашылық саласының бірі – жібек құртын өсіру. Жібек құртынан табиғи жібек өндіріледі. Жібек құрты тұт ағашы жапырағымен қоректенеді.

Өзбекстан газ қорына бай елдердің бірі. Өзбекстан Қазақстан мен Қырғызстанды газбен қамтамасыз етеді. Өзбекстандағы газ өңдеу зауыты Мүбәрәк қаласында орналасқан.

Қырғызстанда ауылшаруашылығына қажетті жер үлесінің аздығына байланысты мал шаруашылығы басым дамыған. Себебі Қырғызстанның жері көбінесе таулы болып келеді.

Қырғызстанда түсті металл мен сирек металдардың қорының мол болуына байланысты түсті металлургия дамыған. Қырғызстан сурьма, қалайы, алтын, қорғасын мырыш кендерін сыртқа шығарады. Қырғызстандағы ең ірі өзен болып саналатын Нарын өзенінің бойында ең ірі Тоқтағұл су электр станциясы жұмыс істейді. Тоқтағұл СЭС-і жылына 4 млн кВт сағ энергия өндіріледі.

Түрікменстан өнеркәсібінің негізгі маманданған саласы мұнай-газ кешені болып саналады. Түрікменстан жылына 84 млрд м³ газ өндіреді және халықаралық маңызы бар газ кен орындары Чарджоу облысының солтүстігінде орналасқан.

Түрікменстанда жылқы өсіру дамыған. Түрікменстан – асыл тұқымды ахалтеке сәйгүлігінің Отаны. Түрікменстанда 7 мыңдай ахалтеке сәйгүлігі бар, оларды шетелге сатуға тыйым салынған.

Түрікменстанда өсірілетін сыртқа шығарылатын басты өнім – мақта. Түрікменстан мақтаны сыртқа шығарудан дүниежүзі бойынша алғашқы ондыққа кіреді.

Сондай-ақ Түрікменстанның мал шаруашылығының басты саласы – қаракөл қойын өсіру. Түрікменстанда өңделген қаракөл терісі дүниежүзілік нарықта жоғары бағаланады.

Тәжікстан – ТМД-дағы экономикасының дамуы жөнінен артта қалған елдердің бірі. Тәжікстанның өнеркәсібінің басты дамыған саласы электр энергиясын өндіру болып табылады. Ел су энергетикалық қорларына өте бай. Тәжікстан суэнергетикалық ресурстарға бай болғандықтан, электр энергиясы арзан болады.

Мұндағы ең ірі кәсіпорын Тұрзынзада қаласындағы алюминий зауыты болып саналады.

Әзірбайжан ауылшаруашылығының басты саласы – өсімдік шаруашылығы. Мұнда дәнді дақылдардан бидай, күріш, мақта т.б. өсіріледі. Әзірбайжанның химия өнеркәсібінің негізгі орталықтары Баку мен Сумгаит қалалары. Мұнай химия өнеркәсібінің өнімдерінен синтетикалық каучук, пластмасса, жасанды талшық өндіріледі.

Армения өнеркәсібінің басты саласы – түсті металлургия. Елдегі түсті металлургия жергілікті шикізатқа негізделген.

Елдегі ірі электр станциясы Раздан СЭС-і саналады.

Грузияда отын энергетика кешені нашар дамыған. Елдегі ең ірі СЭС Ингури СЭС-і. Ингури СЭСі қазір Грузияның емес, Абхазияның бақылауында.

Грузия КСРО заманында бүкіл Одақты тамақ өнімдерімен қамтамасыз еткен. Сол кезде Грузия шайдың 94%-ын, цитрустардың 100% -ын өндірген. Грузияда отын-энергетика кешені нашар дамыған. Елдегі негізгі көмір кен орындары Ткварчели мен Ткибули кен орындары саналады.

Қаракөл қой шаруашылығы                                                   

Түрікменстанның атақты ахалтеке сәйгүлігі

Тұт ағашы                                   

Жібек құрты

Армениядағы Раздан СЭС-і                                       

Грузиядағы Ингури СЭС-і