+7 (727) 344 95 95
Сдать пробный ЕНТ
Русский

Скачай приложение iTest

Готовься к школьным экзаменам в более удобном формате

logo-device logotype logotype-float

Одағай, түрлері, емлесі
Предыдущий конспект Следующий конспект
Конспект

Одағай – толық мағынасы болмайтын, адамның түрлі көңіл күйін білдіретін және жан-жануарларға қаратылып айтылатын сөздер.

 

Одағайға тән негізгі белгілер:

1. Лексикалық мағынасы болмайды;

2. Сөйлемдегі басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді;

3. Сөйлем мүшесінің қызметін атқара алмайды.

 

Одағайдың үш түрі бар: 1) көңіл күй одағайлары; 2) жекіру одағайлары; 3) шақыру одағайлары.

 

1. Көңіл күй одағайлары шаттану, таңырқау, ренжу, өкіну, қуану мәнінде қолданылады: пәлі, алақай, пай-пай, уһ, әттеген-ай, қап.

2. Жекіру одағайлары тыйым салу, жекіру мәнінде айтылады: тәйт, тек, жә.

3.Шақыру одағайлары хайуанаттарды, жан-жануарларды қуу, шақыру мәнінде жұмсалады. Жылқыға қатысты құрау-құрау, моһ-моһ; сиырға қатысты ауһау-ауһау, әукім-әукім; қойға қатысты пұшайт-пұшайт; түйеге қатысты көс-көс; ешкіге қатысты шөре-шөре; итке қатысты кә-кә, айтақ-айтақ; мысыққа қатысты пырс, т.б. одағайлар қолданылады.

 

Одағай сөйлем басында да, ортасында да, соңында да кездеседі. Соған байланысты одағайға қойылатын тыныс белгілер төмендегідей:

1. Одағай сөйлем басында келсе, одағайдан кейін үтір қойылады. Мысалы, Пай-пай, туған жер қандай ыстық! Құрау-құрау, кер бесті!

2. Одағай сөйлемнің ортасында келсе, одағайдың екі жағынан да үтір қойылады.Мысалы, Далаға шықсам, ойпырай, батыс жақ от болып жанып жатқандай...

3. Одағай сөйлемнің соңында келсе, алдынан үтір қойылады. Мысалы: Осы алған бетіңнен танба, бәрекелді! Көз жасыңды көрсетпе, тәйт!

4. Кейбір жағдайда одағай қатысқан сөйлем соңына леп белгісі қойылады. Мысалы:

Қазақстан! Пай, пай, пай, ардағым-ай!

Сен менің Шолпанымсың жанған ұдай.

5. Қайталанып айтылған одағайлар дефис арқылы жазылады. Мысалы, Паһ-паһ! Сөз деп осыны айт!



Вопросы

  1. Жекіру одағайын көрсетіңіз.

  2. Одағай сөзді табыңыз.

  3. Шақыру одағайын көрсетіңіз.

  4. Жекіру одағайын табыңыз.

  5. Шақыру одағайын табыңыз.

  6. Одағай қандай сезімді білдіреді, анықтаңыз.

    Пай-пай, атың жүйрік-ақ екен!

  7. Өкіну мәнді одағайды көрсетіңіз.

  8. Сөйлемдегі одағай сөздің мағыналық түрін анықтаңыз.

    «Әттең, кешікпей келгенімде, жүздесіп қалар едім».

  9. Сөйлемдегі одағай сөзді табыңыз.

    «Тәйт, едірең-едірең еткен қылығыңды, қарқ-қарқ еткен күлкіңді тый енді!»

  10. Сөйлемдегі одағай сөзді белгілеңіз.

    «– Әй, жігіттер, сәл сабыр ете тұрыңдар!»

  11. Сөйлемнен көңіл күй ойдағайын табыңыз.

    «– Қап, мынау қайтеді-ай, пұшайт-пұшайт, келе ғой, қошақаным!»

  12. Одағайға тән ерекшелікті көрсетіңіз.

  13. Негізгі одағайды табыңыз.

  14. Көңіл-күй одағайын табыңыз.

  15. Таңдану одағайды көрсетіңіз.

  16. Жекіру одағайын табыңыз.

  17. Жекіру одағайын анықтаңыз.

  18. Өкіну одағайын белгілеңіз.

  19. Берілген сөйлемге тиісті одағайды көрсетіңіз.

    __________ ! Достар түгел жиналыпты.

  20. Шақыру одағайы бар сөйлемді табыңыз.

  21. Одағайдың түрлерін табыңыз.

  22. Көңіл-күй одағайы бар сөйлемді белгілеңіз.

Сообщить об ошибке