+7 (727) 344 95 95
Толық ҰБТ тапсыру
Қазақша

iTest қолданбасын жүктеп алу

Мектеп емтихандарына ыңғайлырақ форматта дайындалыңыз

logo-device logotype logotype-float

Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі әлем
Алдыңғы конспект Келесі конспект
Конспект

 

ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы дүниежүзі тарихы жекелеген мемлекеттер мен бүкіл әлемнің өмірінде болған күрт бетбұрыстармен сипатталады. Адамзат баласы бұрын-соңды дүниежүзілік соғыс сияқты апаттарды ешқашан басынан өткеріп көрмеген болатын. Оның қорқынышты сұмдықтары, ұрыс алаңдарындағы солдаттар мен миллиондаған бебіт тұрғындардың өлімі, сансыз қалалар мен ауылдардың, өнеркәсіп кәсіпорындары мен мәдени игіліктердің қирап, талқандалуы – міне, осының барлығы халықтың екі ұрпағының басына екі мәрте үйірілді.

 

Осы соғыс барысында қайғы-қасірет пен гуманизм қағидалары бұзылды. Соғысушы елдердің идеологиясында қарсы елдердің халықтарын қырып-жоюға, өшпенділікке шақыру сарыны басым болды.

 

Ғасырдың басында және орта тұсында социализм және коммунизм мұраттары көптеген адамдардың ақыл-ойын билеп алды. Революционерлер байларды қырып, олардың байлықтарын тартып алып, адамдарды, кез келген нәрсенің бәрін де теңестіріп, «еркіндік патшалығын» құруды көздеді. Осы мақсаттарға орай Ресейде, Германияда, Қытайда, Кубада революциялар болды.

 

Шынында осы уақыт ішінде ғылым мен техника, мәдениет пен құрылыс, көлік салаларында үлкен табысқа қол жетті. Әлемнің бейнесі, халықтар тағдыры, мемлекеттің және жеке адамның әлеуметтік, саяси-экономикалық өмірі мейлінше өзгерді. Адамдар атом мен клетканың құпиясын білді. Гендік инженерия өмірдің қалай пайда болғанын білуге мүмкіндік берді.

 

Өндірісті индустрияландыру барысында жаңа технологиялар мен техникалар кеңінен қолданылып, ол экономиканы дамытумен қатар, алдыңғы қатарлы елдерде индустриялды қоғамды да орнатты. Батыс Еуропа мемлекеттерін басқару формалары өзгерістерге түсіп, ұлттық мемлекеттер нығайды. Жұмысшы қозғалысының пайда болуымен байланысты оның мүддесін қорғайтын ұйымдар мен саяси ағымдар қалыптасты.

 

Отаршыл державалардың қатал империализмі де халыққа оңай соқпады. Дүниежүзінің көптеген халықтары отарға, ал оларды жаулап алушылар метрополияға айналды. Ол бұрыннан Азия, Африка, Латын Америкасы, Мұхит аралдары халықтарының есебінен күн көрді.

 

Ұлыбританияның, патшалық Ресейдің, Францияның, Испанияның, Жапонияның және басқа да отаршыл державалардың саясаткерлері мен капиталистері өздерін қалай ақтағысы келсе де, үнділіктерді, түркі халықтарын, африкалықтарды, қытайларды, арабтарды тонағаны және солардың есебінен Еуропа елдерінің байығаны дау тудырмайтын дерек болып қалды.

 

Бірінші дүниежүзілік соғыс әлемде үстемдік орнату үшін және отарларды қайта бөліске салу үшін күрескен Еуропаның ірі отаршыл мемлекеттерінің арасындағы қарама-қайшылықтардан туындады. Осы бүкіл дүниежүзілік апатта бір мемлекеттер қиратылып тізе бүксе, екіншілері әлсіреді, ал АҚШ пен Жапония сияқты мемлекеттер, керісінше күшейді.

 

Бірінші дүниежүзілік соғыс ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы ең ірі оқиға болды. Ауқымы мен салдары жағынан мұндай соғыс адамзат қоғамының өткен тарихында болмаған еді. Соғысқа 38 мемлекет қатысып, екі әскери одақтың әскер қатарында 74 млн. адам шақырылды. Соғыс барысында жаңа әскери техника түрлері қолданылды. Танктер, ұшақтар, дирижабль, радиобайланыс бөлімшелері өмірге келді. Орасан зор материалдық және адам шығындары болды. Соғыс тудырған революциялар дүмпуінен Романовтар, Габсбургтер, Гогенцоллерлер, Осман империялары қирады, отаршыл державалардың тірегі әлсірей бастады.

 

Ресейдің жарым-жартылай ыдырауының нәтижесінде жаңа елдер пайда болды. Австрия-Венгрияның орнына Чехословакия, Югославия, Венгрия, Австрия қалыптасты.

 

Бірінші дүниежүзілік соғыстың зардабын түсінген саясатшылар келешкте қандай да болмасын кездесетін қайшылықтарды тек бейбіт жолдармен реттеуді ойластырып, осы мақсатта Ұлттар Лигасын құрған еді. Бірақ халықтардың арманы орындалмай қалды. Өйткені халықаралық сахнада әділетсіздік, үстемділік жүйе негіздері қатты тамырланған еді.

 

Сөйтіп, революциядан кейінгі алғашқы жылдарда Еуропаның саяси картасы елеулі өзгеріске ұшырады, жаңа саяси-идеялық, әлеуметтік-психологиялық ахуалдар пайда болды. КСРО-да, Германияда, Италияда, Испанияда тоталитарлық режимдер орнады.

 

Әділетсіз Версаль-Вашингтон жүйесі 1929-1933 жылдардағы дүниежүзілік экономикалық дағдарыстың қысымына шыдай алмай, ыдырай бастады. Еуропа аймағында монополистік топтардың қолдауымен өкімет басына келген фашистік күштер дүниежүзілік қайта бөлісуге бел байлады. Олардың қатарынан Германия, Италия және Жапония мемлекеттері бой көрсетті. Сөйтіп Берлин-Рим-Токио үштігі құрылды. Бұл блокты батыс елдерінің КСРО-ға айдап салу әрекетінен ештеңе шықпады.

 

Жаппай геноцид, тұтқындар лагері, халықтарды күшпен қоныс аударту, ланкестік, мемлекеттік деңгейдегі диктатуралар, жеке басқа табынушылық әдеттегі құбылыстардың біріне айналды.

 

Еуропаның бірқатар елдерінде аса қанқұйлы және қатал тоталитарлық фашистік тәртіп орын алды. Бір халықтың жағдайын жақсарту үшін фашизм идеологтарының ойынша басқа елдерді жаулап алу қажет, өмірлік кеңістікті кеңейту керек, өзге нәсілдің халықтарын азайту керек, болмаса жою қажет, олардың тілін және мәдениетін құрту керек болды.

 

Дүниежүзілік үстемдік ету идеялары мен жоспарлары ашық түрде жарияланып, оларды жүзеге асыру үшін іс жүзінде әрекеттер жасала бастады. Осы жағдайдағы күресте басқыншылық саясат ұстанған державалар басқалармен қақтығысып, олардың арасында ымырасыз қарама-қайшылықтар пайда болды.

 

Біртіндеп индустрияландыру бүкіл дүниежүзіне тарала бастады. Отарлаушы елдер шикізат көздеріне жақын жерлерде оларды бастапқы өндіретін кәсіпорындар ашып, өздері қанап отырған халықтың арасынан төменгі және орта буын кадрларды даярлай бастады.

 

Өздерінің тыныс-тіршілігі мен еңбегінің қарапайым құқықтарын қорғау үшін жұмысшы және шаруа қозғалыстары жаппай сипат ала бастады.

 

ХХ ғасырдың басында империалистік елдердің отаршылдық жүйесі біржола тұрақтанды. Азия, Африка, Латын Америкасы елдері өнеркәсібі дамыған мемлекеттердің шырмауына оралып, отарлық тепкіге ұшырады. Патриархалды-феодалдық құрылыстың ыдырауы, жаңа әлеуметтік топтардың қалыптасуы, капиталистік шаруашылықтың пайда болуы аталған елдер халықтарының ұл-азаттық қозғалыстарына алғышарттар әзірледі.

 

Шығыс елдерінде ұлт-азаттық қозғалыс өрлей түсіп, алғашқы тәуелсіз мемлекеттер өмірге келді. Бостандыққа талпыну Азия мен Африка халықтары арасында өріс алып, оның сәтті қимылдары ХХ екінші жартысында отаршылдық жүйені күйретуге ықпал етті. Ал социалистік партиялар теңдік пен азаттық туын жоғары көтерді. Бұл ұрандар езілген халықтардың жатжерлік үстемдікті түбірімен жою талаптарымен үйлесе отырып, жаппай антиимпериалистік ұлт-азаттық қозғалыстарын күшейтті.



Сұрақтар
  1. Дүниежүзілік экономикалық дағдарыс жылдары:
  2. В.И.Лениннің Кеңестік Республикалар Одағын құру жоспары:
  3. 1918-1920 жж. азамат соғысы болған ел:
  4. Репарация дегеніміз –
  5. Версаль-Вашингтон жүйесінің маңызы:
  6. 1919 жылы 18 қаңтарда Париж конференциясының шақырылу себебі:
  7. Ұлттық-этникалық құрылымдардан тұрған мемлекет:
  8. Мексикада «революциялық каудильоизм» тұрақтанған кезең:
  9. ХХ ғ. басындағы Англияның доминион отары:

  10. ХХ ғ. 20-шы жылдары Италияда фашистік қозғалыстың күшею себебі:

  11. Фашистік қозғалыс басталған алғашқы ел:

  12. 1922 жылы Италияда заң шығарушы билікті қолына алды:
  13. 1922 жылы фашистердің Римге жорығынан кейін Италияда қалыптасқан жағдай:
  14. Италия фашистерінің Бенито Муссолиниге қойған аты:

  15. 1924 жылы Италияда фашистерге қарсы акция ұйымдастырған социалист:

  16. Фашизм идеологтары «корпоративті» мемлекет құрылады деген ел:
  17. 1938 жылы экономикалық қуаты жағынан Еуропада екінші орынды иеленген ел:
  18. Фашистік Германияда маңызды жалпыхалықтық мереке:
  19. Фашистік Германияның халықаралық аренадағы бірінші міндеті:
  20. Гитлердің саяси және нәсілшілдік идеялары баяндалған кітап:

  21. 1933 жылы құрылған гитлершілдердің құпия полициясы:

  22. 1936 жылы қабылдаған Германияның экономикалық дамуының төртжылдық жоспарының басты мақсаты:
  23. Фашистік Германияда экономиканың жоғары дамуының себебі:
  24. 30 жж. дүниежүзінде болат пен алюминий қорытудан бірінші орынды иеленген ел:
  25. Францияда Халықтық майдан үкіметінің әлсіреу себебі:

  26. 1935 жылы Халықтық майдан үкіметі тұсында өзара көмектесу келісіміне қол қойған мемлекеттер:

  27. 1934 жылы 6 ақпандағы Париж оқиғасы:
  28. 1935 жылы Коминтерннің VII конгресінде қабылданған шешім:
  29. 1939 жылы генерал Франко диктатурасы орнаған елді белгілеңіз
  30. Италия, Германия фашистері Испанияға интервенция жасады:
  31. ХХ ғасырдың басында Шығыста әскери державалардың қатарына қосылып, өзінің басқыншылық әрекетін айқындаған мемлекет:

  32. 1942 жылдың жазына дейін Жапония жаулап алған елдер:

  33. ХХ ғасырдың басында Жапонияны ірі капиталистік елдердің қатарына қосқан жағдайлар:
  34. 1914-1921 жж. Қытайдың өнеркәсіп өндірісінің дамуына қаржы аударған мемлекет:
  35. 1919 жылы Париж бітім конференциясында қабылданған Қытайдың ұлттық мүддесіне қайшы келетін шешім:
  36. 1920 жылы Қытай революцияшыл армиясына офицер мамандарын даярлау міндетін қолға алған мемлекет:

  37. 1921 жылы Вашингтон конференциясында АҚШ-тың Қытайға қатысты ұсыныстары

  38. Сунь Ятсеннің 1907 жылы жариялаған әйгілі үш халықтық қағидасының бірі:
  39. 1925-1927 жж. Қытай революциясының сипаты

  40. Моңғол Халық Республикасы қай жылы жарияланды?

  41. 1936 жылы Моңғолия мен КСРО арасындағы қабылданған өзара көмектесу хаттамасында қаралған мәселе:

  42. Араттар – дегеніміз...

  43. 1930 жылы біртұтас Үндіқытай Коммунистік партиясының жетекшісі:

  44. 1929-1933 жж. дүниежүзілік дағдарыстың Үндіқытай елдеріне тигізген зардаптары

  45. Индонезиядағы «мархаэнизм» теориясының мәні:

  46. «Британ тәжінің інжу-маржаны» болған отар ел:
  47. 1941 жылы тамыз-қыркүйек айларында Иранға КСРО мен ағылшын әскерлерінің енгізілу себебі

  48. ХХ ғасырдың I жартысында мемлекетке жаңа реформаларды енгізуді жақтайтын «Жас ауғандықтардың» мақсаты:

  49. Францияның «Ұлы Ливан» мемлекетін бөлшектеуінен құрылған мемлекет:
  50. Англияның Африка отарларындағы бірінші доминионы

  51. 1912 жылы Африка Ұлттық Конгресінің құрылу мақсаты:

  52. «Құтырған молда» атанған Сомали халқының көтеріліс жетекшісі:
  53. ХХ ғасырдың басында Мадагаскар мен Үнді мұхиты аралдарын иеленген мемлекетті атаңыз

  54. Антикоминтерн одағына кірген мемлекеттер:

  55. Кеңестік Ресейде 1922 жылы 30 желтоқсанда болған тарихи оқиға:

  56. 1917 жылы Ресейдегі ұлттық мәселелерді шешу жолдарын жариялаған құжат

  57. ХХ ғасырдың бірінші жартысында ең ауыр экономикалық дағдарыс болған жылдар:
  58. Латын Америкасы елдеріне «мейірімді көрші» саясатын ұсынған АҚШ президенті
  59. Ұлттар Лигасы құрылған жыл:
  60. КСРО-дағы 30-жылдары орнаған саяси басқару жүйесі:
  61. 1928 жылдың жазында Қытай коммунистік партиясының VI сьезі шақырылған қала
  62. Ұлыбритания отарларының ішіндегі ең ауқымдысы
  63. Еуропада қалыптасқан шекаралардың бұзылмайтындығы туралы Рейн кепілдік пактісін қабылдаған жиын:
  64. Батыс елдерінің Африкадағы отарларында жүргізген саясаты
  65. 1921 жылы Иран мен Кеңес үкіметі арасындағы достық келісім бойынша жүзеге асырылған шаралар:
  66. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында Англия мен АҚШ үкіметінің Түркияға қатысты жасаған мәлімдемесі:
  67. ХIХ ғасырдың соңында Вьетнамды өз отарына айналдырған ел:
  68. Түркияны Біріккен Ұлттар Ұйымын құрушылардың қатарына қосуға мүмкіндік берген саяси жағдай:

  69. Сунь Ятсен қайтыс болғаннан кейін Гоминьдан басшылығына келген генерал

  70. ХХ ғасырдың бас кезінде Үндістан ұсақ және орта буржуазиясы шоғырланған өнеркәсіп саласы

  71. 1921 жылы Моңғол халық революциясы жетекшілерінің бірі болған кім?

  72. 1931–1932 жж. Жапон әскерлері жаулап алған аймақтарды белгілеңіз

  73. Г. Тилак жеткшілік еткен партия

  74. 1925-1927 жж. Қытай революциясының мақсаты:
  75. 1920 жылы Иранда социалистік қоғам орнауына қарсылық білдірген хан:

  76. Ағылшын әйелі Анна Безант бастаған «Гомруль» қозғалысы қандай талап қойды?

  77. Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің құрамына кіретін мемлекетті көрсетіңіз.

  78. Мюнхен келісімінде бөліске түскен мемлекет
  79. 1921 жылы Гилян Кеңес Республикасын жариялаған ел:
  80. Гоминьдан мен Коммунистік партия арасындағы азамат соғысы аяқталған жыл:

  81. 1930 жылы Түркиядағы 6 қағидадан тұратын идеология

  82. 1922 жылы Генуя халықаралық конференциясында қаралған мәселе:

  83. 1911 жылы Цин әулетінің үстемдігін жойып, тәуелсіз Моңғолия мемлекетін жариялаған революция:

  84. ХХ ғасырдың 20 жылдары Үндістанда ағылшындар қабылдаған «Роулетт заңы» бойынша көзделген шаралар:

  85. 1941 жылы АҚШ пен Ұлыбританияның фашистік басқыншыларға қарсы күрес жариялаған бағдарламасы

  86. 1943 жылы Тегеран конференциясында қаралған мәселе:

  87. 1925 жылы Қытай революциясының басталуына түрткі болған оқиға
  88. 1936 жылы Монтре қаласында өткен Халықаралық конференцияның Түркия республикасы үшін маңызы

  89. ХХ ғ. басында Ресей мен Англияның жартылай қожалығы үстемдік еткен ел:

  90. Үнді коммунистерінің 1939-1941 жж. Германияны жақтап келу себебі:
  91. Үндістанда отарлық езгіге қарсы зорлықсыз қарсылық тактикасын ұстанған көсем:
  92. 1917 жылы Палестина жерінде еврейлер қоныстарын құру жоспарын ұсынған ағылшын сыртқы істер министрі
  93. Версаль бітімінде Германияға салынған тыйымдар:
  94. ХХ ғасырдың 30-жылдары Халықтық майдан қозғалысы табыстарға жеткен елдер:
  95. В.Вильсонның соғыстан кейінгі халықаралық қарым-қатынастардың жаңа ұстанымдарын белгілеген бағдарламасы:
  96. 30-жылдары АҚШ банктерінің еуропа елдеріне қарыз беруін доғару себебі:
  97. Фашистік Германияда жоғары азаматтық борыш ретінде насихатталды:
  98. 1933 жылы Гитлердің рейхстагқа жаңа сайлау өткізуінің себебі:
  99. 1929 жылы реттелген Рим мәселесінің мәні:

  100. Францияда Халықтық майдан ұғымының мәні:

Қате туралы хабарландыру